რა არის საზოგადოებრივი გეოგრაფია
საზოგადოებრივი გეოგრაფია (Human Geography) არის გეოგრაფიის ერთ - ერთი ძირითადი ქვედარგი. საზოგადოებრივიგეოგრაფია არის სოციალური მეცნიერებების განშტოება, რომელიც სწავლობს მსოფლიო მოსახლეობას, საზოგადოებას დაკულტურას, განსაკუთრებით, მათ ურთიერთობას სივრცეში და ტერიტორიაზე. საზოგადოებრივი გეოგრაფია ფიზიკურიგეოგრაფიისგან ძირითადად იმით გამოიყოფა, რომ ის უფრო ფართოდ ფოკუსირდება საზოგადოებრივ აქტივობებზე დაძირითადად კვლევების თვისებრივ მეთოდოლოგიას ითვისებს. როგორც მეცნიერების დარგი, საზოგადოებრივი გეოგრაფიაგანსაკუთრებით მრავალფეროვანია და თავისი მეთოდოლოგიითა და თეორიული მიდგომებით სამეცნიერო საქმიანობასუახლოვდება.
გეოგრაფიულ ცოდნას, როგორც ფიზიკურს ისე სოციალურს, ძალიან დიდი ხნის ისტორია აქვს. გეოგრაფიის ისტორიას თუგადავხედავთ, გეოგრაფები უფრო ხშირად ცნობებს მოსახლეობის შესახებ გვაწვდიდნენ.
1830 წელს ინგლისში დაარსდა გეოგრაფიის სამეფო საზოგადოება, თუმცა გაერთიანებულ სამეფოს 1917 წლამდეგეოგრაფიული კათედრა არ ჰქონდა. პირველი ნამდვილი მოაზროვნე გეოგრაფიაში გამოჩნდა ჰალფორდ ჯონ მაკინდერი,რომელიც 1887 წელს ოქხფორდის უნივერსიტეტში ლექტორად დაინიშნა. 1888 წელს ამერიკაში დაარსდა გეოგარფიისნაციონალური საზოგადოება, რომელმაც სამეცნიერო ჟურნალ National Geographic - ის გამოშვება დაიწყო, რამაცგეოგრაფიული ინფორმაციის უფრო ფართოდ გავრცელებას შეუწყო ხელი.
ფიზიკურ და საზოგადოებრივ გეოგრაფიას შორის კავშირს ყველაზე კარგად ენვირონმენტალისტური დეტერმინიზმი ასახავს,რომელიც პოპულარული მე - 19 საუკუნეში კარლ რიტერის წყალობით გახდა. მისი თეორიის მიხედვით, საზოგადოებისფიზიკურ, მენტალურ და მორალურ უნარ - ჩვევებზე გავლენას გეოგრაფიული გარემო ახდენს. თუმცა მე-19 საუკუნის შუაწლებში ენვირონმენალისტური დეტერმინიზმი კრიტიკის საგანი გახდა, ვინაიდან თანამედროვე მეცნიერებასთანდაკავშირებული მეთოდოლოგიური სიმკაცრე აკლდა, ხოლო, მოგვიანებით ეს თეორია რასიზმისა და იმპერიალიზმის“მსახურად” მიიჩნიეს.
მე - 19 საუკუნის ბოლოსა და მე - 20 საუკუნის პირველ ნახევარში საზოგადოებრივი და ფიზიკური ასპექტების მსგავსიურთიერთობა შეინიშნებოდა რეგიონალურ გეოგრაფიაში. რეგიონალური გეოგრაფიის მთავარი მიზანი რეგიონებს შორისსივრცის გამოყოფა და შემდეგ თითოეული რეგიონის უნიკალური მახასიათებლების საზოგადოებრივ და ფიზიკურ ასპექტებშიაღწერა იყო. პოსიბილზმსა და კულტურულ ეკოლოგიას შორის, რომლებიც საზოგადოებასა და კულტურაზე გარემოს თითქმისმსგავს ზემოქმედებას განიხილავენ, დამაკავშირებელ რგოლად ენვირონმენტალისტური დეტერმინიზმი დარჩა.
1960-იანი წლებში “რაოდენობრივმა რევოლუციამ” რეგიონალური გეოგრაფიის მკაცრი კრიტიკა გამოიწვია. მკაცრისამეცნიერო მეთოდოლოგიის ნაკლებობისა და დისციპლინის აღწერილობითი ხასიათის გამო, გეოგრაფიის გეოლოგიისგანგამოყოფის, და საზოგადოებრივი და ფიზიკური ქვედარგების პრობლემის არსებობის გამო, მე - 20 საუკუნის შუა წლებშიმეცნიერებმა სივრცითი პრობლემების გადასაწყვეტად სტატისტიკური და მათემატიკური მეთოდების გამოყენება დაიწყეს. “რაოდენობრივი რევოლუციის” დროს აღნიშნული მეთოდოლოგიის განვითარების შედეგი თანამედროვეგეოინფორმაციული სისტემების არსებობაა. სტატისტიკური, სივრცითი მეთოდოლოგიისა და პოზიტივისტური მიდგომებისგამოყენება თამაშობს საზოგადოებრივი გეოგრაფიის მრავალ განშტოებაში დღესაც მნიშვნელოვან როლს.
1970-იან წლებში კრიტიკის სიმრავლემ გეოგრაფიის სხვადასხვა დარგებად დაყოფის საკითხი წამოჭრა, შესაბამისად, დღესგეოგრაფიის მრავალი ქვედარგი არსებობს: კრიტიკული გეოგრაფია (ემყარება კრიტიკულ თეორიას), ბიჰევიორისტულიგეოგრაფია, რადიკალური გეოგრაფია, ფემინისტური გეოგრაფია, ნეოკულტურის გეოგრაფია…
საზოგადოებრივი გეოგრაფიის შესწავლის ძირითადი სფეროებია:
• კულტურა (კულტურის გეოგრაფია შეისწავლის კულტურის პროდუქტებსა და ნორმებს და მათ სახესხვაობებს ადგილისა დასივრცის მიხედვით. ის ერთი ადგილიდან მეორეზე ენის, რელიგიის, ეკონომიკის, მთავრობის და სხვა კულტურულიფენომენების ცვლილებასა ან ურყეობას აღწერს და აანალიზებს და ასევე, საზოგადოების სივრცობრივი ფუნქციონირებისთავისებურებას გვიხსნის).
• განვითარება (განვითარების გეოგრაფია ეს არის ადამიანთა ცხოვრების დონისა და ხარისხის მითითებით დედამიწისგეოგრაფიის შესწავლა. ასევე დედამიწის მასშტაბით ეკონომიკური საქმიანობის განლაგებას, განაწილებასა და სივრცობრივორგანიზებას შეისწავლის).
• ეკონომიკა (ეკონომიკური გეოგრაფია საზოგადოების ეკონომიკურ სისტემებსა და ბიოფიზიკურ გარემოს შორისდამოკიდებულებას იკვლევს).
• ჯანმრთელობა (ჯანმრთელობის გეოგრაფია ესაა ჯანმრთელობის, დაავადებების და ჯანდაცვის შესწავლის მიზნითგეოგრაფიული ინფორმაციის, პერსპექტივების და მეთოდების გამოყენება).
• ისტორია
• პოლიტიკა
• მოსახლეობა
• დასახლება
ფილოსოფიური და თეორიული მიღწევები:
· ბიჰევიორისტული გეოგრაფია
· კრიტიკული გეოგრაფია
· ფემინისტური გეოგრაფია
· მარქსისტული გეოგრაფია
· პოზიტივიზმი
· პოსტკოლონიალიზმი
· პოსტსტრუქტურალისტური გეოგრაფია
· ფსიქოანალიტიკური გეოგრაფია
· სივრცობრივი ანალიზი
· ფსიქოგეოგრაფია
· არაწარმომადგენლობითი თეორია
Tumca, aseTi zogadi informacia araa sakmarisi misTvis, vinc momavalSi apirebs, rom sazogadoebrivi geografia momaval profesiad airCios. yvelasTvis saintereso kiTxvaa, Tu sad dasaqmdebian geografebi? am sakiTxis bundovanebas iwvevs is garemoeba, rom geografis terminulad Sesatyvisi Tanamdeboba iSviaTad Tu Segvxvdeba.
aseTi mdgomareobis miuxedavad, SeiZleba iTqvas, rom geografis SedarebiT konkurentunarianobas Sromis bazarze ganapirobebs geografiuli codnis farTo da mravalferovani xasiaTi. SegviZlia gamovyoT geografebis dasaqmebis yvelaze tipiuri sferoebi da seqtorebi:
Ø yvela donis saxelmwifo mmarTvelobis organoebi da samoqalaqo seqtori.
Ø ganaTlebisa da mecnierebis sfero ( umaRlesi saswavleblebi, kvleviTi dawesebulebebi da saSualo skolebi).
Ø kerZo biznesi, gansakuTrebiT, turistuli, marketinguli, developeruli firmebi da kompaniebi.
Ø saerTaSoriso saqmianoba da diplomatiuri samsaxuri.
unda aRiniSnos, rom sazogadoebrivi geografia, rogorc saswavlo disciplina, saqarTveloSi mxolod Tbilisis saxelmwifo universitetSi iswavleba.
ase, rom arCevani Tqvenzea!
mariam geletaSvili
Tbilisis saxelmwifo universiteti
socialur da politikur mecnierebaTa fakulteti
sazogadoebrivi geografia
No comments:
Post a Comment